Arkitektura sot.

Proceset pėrgatitore pėr hartimin e ēdo ndėrtese tė madhe janė bėrė gjithnjė e mė tė ndėrlikuara dhe kėrkojnė studime paraprake pėr ēėshtje tė tilla si qėndrueshmėria, qėndrueshmėria, cilėsia, paraja dhe pėrputhshmėria me ligjet vendore.

Qė nga vitet 1980, kur kompleksiteti i ndėrtesave filloi tė rritet (nė aspektin e sistemeve strukturore, shėrbimeve, energjisė dhe teknologjive), fusha e arkitekturės u bė shumėdisiplinore me specializime pėr ēdo lloj projekti, ekspertizė teknologjike ose metoda tė shpėrndarjes sė projekteve.

Pėrveē kėsaj, ka pasur njė ndarje mė tė madhe tė arkitektit tė 'projektimit' nga arkitekti 'projekt', i cili siguron qė projekti tė pėrmbushė standardet e kėrkuara dhe tė merret me ēėshtjet e pėrgjegjėsisė.

Njė strukturė e madhe nuk mund tė jetė mė dizajni i njė personi, por duhet tė jetė puna e shumė. Modernizmi dhe Postmodernizmi janė kritikuar nga disa anėtarė tė profesionit arkitektonik qė mendojnė se arkitektura e suksesshme nuk ėshtė njė ndjekje personale, filozofike apo estetike nga individualistėt; pėrkundrazi duhet tė marrė nė konsideratė nevojat e pėrditshme tė njerėzve dhe tė pėrdorė teknologjinė pėr tė krijuar mjedise tė jetueshme, me procesin e dizajnimit duke u informuar nga studimet e shkencave tė sjelljes, mjedisit dhe shoqėrisė.

Qėndrueshmėria mjedisore ėshtė bėrė njė ēėshtje e zakonshme, me efekt tė thellė nė profesionin arkitekturor. Shumė zhvillues, ata qė mbėshtesin financimin e ndėrtesave, janė arsimuar pėr tė inkurajuar lehtėsimin e dizajnit tė qėndrueshėm mjedisor, nė vend tė zgjidhjeve tė bazuara kryesisht nė kosto tė menjėhershme.

Shembuj tė mėdhenj tė kėsaj mund tė gjenden nė projektimin pasiv tė ndėrtesės diellore, hartimin e ēatisė mė tė gjelbėr, materialeve tė biodegradueshme dhe mė shumė vėmendje ndaj pėrdorimit tė energjisė tė njė strukture.

Ky ndryshim i madh nė arkitekturė ka ndryshuar gjithashtu shkollat e arkitekturės qė tė fokusohen mė shumė nė mjedis. Qėndrueshmėria nė arkitekturė ishte pioniere nga Franca Lloyd Wright, nė vitet 1960 nga Buckminster Fuller dhe nė vitet 1970 nga arkitektė tė tillė si Ian McHarg dhe Sim Van der Ryn nė SHBA dhe Brenda dhe Robert Vale nė Britani tė Madhe dhe Zelandėn e Re. Ka pasur njė pėrshpejtim nė numrin e ndėrtesave tė cilat kėrkojnė tė pėrmbushin parimet e qėndrueshme tė ndėrtimit tė ndėrtimeve tė gjelbėrta.

Praktikat e qėndrueshme qė ishin nė thelb tė arkitekturės popullore gjithnjė e mė shumė japin frymėzim pėr teknikat bashkėkohore tė qėndrueshme mjedisore dhe shoqėrore. Sistemi i vlerėsimit tė LEED (Leadership in Energy and Environmental Design) i Kėshillit tė Ndėrtimit tė Gjelbėr tė SHBA-sė ka qenė i dobishėm nė kėtė.

Nė tė njėjtėn kohė, lėvizjet e fundit tė urbanizmit tė ri, arkitekturės metaforike dhe arkitekturės sė re klasike promovojnė njė qasje tė qėndrueshme drejt ndėrtimit qė vlerėson dhe zhvillon rritjen e zgjuar, traditėn arkitekturore dhe dizajnin klasik. Kjo nė kontrast me arkitekturėn moderniste dhe globale uniforme, si dhe prirje ndaj pronave tė banimit tė vetmuar dhe shtrirjes periferike.