10 kafshėt mė tė zgjuara

Kafshė tė ndryshme shfaqin aftėsi tė ndryshme inteligjence si i tė mbijetuarit dhe deri te krijimi i grupeve shoqėrore.

10. Miu

Nr 10 nė rėnditjen e kafshėve mė tė zgjuar ėshtė miu, njė kafshė shumė inteligjente dhe shumė e pėrfolur nė kulturat perėndimore. Gjerėsisht i pėrdorur nė zbulimet shkencore, miu i laboratorit ėshtė i njohur pėr tė gjetur shkurtesat, difektet dhe rrugėt e largimit nė eksperimentet laboratorike tė projektuara nga mendjet shkencore mė tė larta tė kohėve tona. Nė kulturėn Kineze, miu ėshtė nderuar pėr dinakėrisė e tij dhe shkathtėsinė. Dhe pėr arsye tė mira - miu ka kolonizuar me sukses ēdo kontinent nė tokė, pėrveē Antarktidės. Dhe nė qoftė se historia ėshtė ndonjė shenjė, ata do tė jenė edhe atje mjaft shpejt.

9. Oktapodi

Kudos duhet tė shkojnė te invertebrorėt pėr forcėn dhe aftėsitė pėr tė hapur njė kapak tė njė kavanozi! Nr 9 nė listė ėshtė oktapodi, njė nga krijesat mė tė zgjuara nė det. Kjo kafshė nuk ėshtė kuptuar aq sa duhet, por shkencėtarėt janė vazhdimisht duke zbuluar aftėsitė e reja dhe mbresėlėnėse tė oktapodit. Ata luajnė, zgjidhin probleme, lundrojnė nėpėr hapėsira tė gjera dhe kanė njė kujtesė afat-shkurtėr pėr tu respektuar. Por si ėshtė njė kafshė qė i pėrket tė njėjtės klasė si kėrmilli aq e aftė pėr bėmat tė tilla tė zgjuara? Ajo mund tė jetė se kombinimi i forcės, shkathtėsia, kurioziteti dhe shumė fuqi e tė menduarit ndan mėnjanė oktapodin nga vėllezėrit e tij trup-butė.

8. Pėllumbi

Pėllumbat janė me tepri nė shumė qytete tė mėdha, por shumė njerėz mendojnė pėr to si thjeshtė dėmtues. Megjithatė, ky zog i kudogjendur nė fakt ėshtė mjaft i zgjuar. Sepse pėllumbat kanė qenė subjekt nė eksperimente tė panumėrta shkencore, ka njė pasuri njohurish nė lidhje me aftėsitė e tyre intelektuale. Pėr shembull, pėllumbat mund tė njohin qindra imazhe edhe pas disa vjetėsh. Ata gjithashtu mund tė identifikojė veten nė pasqyrė, mund tė mėsohen pėr tė kryer njė sekuencė lėvizjesh dhe pėr tė diskriminuar dallimet delikate midis dy objekteve - mjaft mbresėlėnėse pėr njė qė quhet "dėmtues".

7. Ketri

Kėmbėngulja e kėsaj kafshe dhe kujtesa patėmetė e kanė bėrė atė armikun mė tė madh tė baēeve nė territoret e gjera qė ato mbulojnė. Shumica e ketrave shfaqin njė koleksion tė mahnitshėm dredhėrish dhe strategjish qė i ndihmojnė ata tė mbijetojnė. Si fillim, kėto krijesa tė zgjuara janė kafshė pyjore qė janė pėrshtatur pėr tė jetuar sė bashku me njerėzit, qė hanė ushqimin e zogjve tė vėna nė baēet e tyre nga njerėzit, lule kopshtesh dhe ēfarėdo ushqimi qė mund tė gjendet rreth. Ata janė gjithashtu nė gjendje pėr tė ruajtur ushqimin nė vende tė fshehta pėr kohėrat kur ushqimi ėshtė i pakėt, dhe pastaj e gjejn atė tė fshehur shumė muaj mė vonė. Ata gjithashtu mund tė pretendojnė qė po fshehin ushqimin nė mėnyrė pėr tė ngatėrruar hajdutė tė mundshėm, tė cilat shkencėtarėt besojnė se tregon njė nivel tė avancuar tė dinakėrisė dhe intelektit tė tyre.

6. Pig

Pavarėsisht nga reputacioni pėr lakmi dhe higjiena e dobėt, derrat janė vėrtetė kafshė shumė inteligjente. Tė dyja speciet, tė buta dhe tė egra janė tė njohura pėr aftėsinė e tyre pėr t'iu pėrshtatur shumėllojshmėrive tė kushteve tė ndryshme ekologjike. Ata duket tė jetė tė paktėn po aq tė stėrvitshėm si macet dhe qentė, dhe disa derra tė caktuar janė bėrė kafshė tė preferuara shtėpiake pėr amerikanėt. Derrat janė gjiithashtu jashtėzakonisht fleksibėl. Ndryshe nga shumica e thundrakėve tė tjerė, tė cilat janė rreptėsisht barngrėnės, derrat dhe tė afėrmit e tyre kanė njė dietė mjaft tė ndryshme qė ndonjėherė pėrfshin krimbat dhe kurrizore tė vogla. Ku ata janė futur nėpėr botė, derrat kanė tendencė pėr tė jashtė konkurruar me speciet vendase. Edhe pse shkatėrruese pėr speciet autoktone, ky trend ėshtė edhe njė tregues i fortė i zgjuarsisė sė derrave.

5. Sorra

Tė kalosh rrugėn kundėr trafikut mund tė quhet "kalim - grifshe", por grifshat dhe anėtarėt e tjerė tė familjes sė sorrave, e kuptojnė mė mirė se disa njerėz rėndėsinė pėr tė pritur pėr dritėn jeshile. Sorrat qė jetojnė nė zonat urbane janė tė njohura pėr tė mbledhur arra nga pemėt dhe pastaj i hedhin ato nė rrugė qė ti shtypin makinat qė kalojnė pranė. Pastaj, pasi presin me durim kur tė vijė momenti, ata kthehen nė rrugė pėr tė tėrhequr arrat e tyre - njė shembull mbresėlėnės i inovacionit tė kafshėve. Sorrat gjithashtu komunikojnė nė dialekte specifike dhe luajnė lojėra dhe truket pėr njėri-tjetrin. Disa shkencėtarė besojnė se sorrat janė mė inteligjente se gjitarėt.

4. Elefanti

Nė kundėrshtim me perceptimin popullor, elefantėt janė mė shumė se vetėm gjigandė tė ngathėt me veshė tė mėdhenj dhe njė kujtesė tė mirė. Nė fakt, elefantėt janė mjaft elegantė, tė kulturuar dhe kurioz. Ata janė tė njohur pėr pastrimin e ushqimit dhe pėrdorimin e mjeteve nė mėnyra tė ndryshme nė natyrė, dhe ata gjithashtu mund tė ndjekin komandat e njerėzore nė robėri. Elefantėt janė gjithashtu shumė tė dashur dhe tė ndjeshėm me anėtarėt e tjerė tė grupit tė tyre dhe kafshė tė llojėve tė tjera, e cila ėshtė konsideruar si njė formė shumė e avancuar e inteligjencės.

3. Orangutang

Majmunėt e mėdha janė konsideruar si krijesat mė tė zgjuara pas njerėzve. Sigurisht, njerėzit janė tė njėanshėm nė kėtė drejtim, por kapaciteti intelektual i majmunėve tė mėdha ėshtė i vėshtirė pėr tu mohuar. Midis tyre, orangutans dallohen pėr talentin dhe departamentin e trurit. Ata kanė njė kulturė tė fortė dhe sistem komunikimi, dhe shumė kanė vėnė re qė ato pėrdorin mjete nė natyrė. Orangutans jetojnė nė komunitete tė shpėrndara gjerėsisht dhe formojnė lidhje tė forta sociale, tė cilat mund tė jenė ēelėsi pėr aftėsitė e tyre tė pėrparuara. Femrat mbetet me tė vegjėlit e tyre pėr shumė vite, duke u mėsuar atyre gjithcka qė ata kanė nevojė pėr tė mbijetuar nė natyrė.

2. Delfini

A keni menduar ndonjėherė pse delfinėt janė tėrheqėsit yje nė shumicėn e akuariumeve? Kjo ėshtė pėr shkak se ata janė mė tė zgjuarit se pothuajse ēdo krijesė tjetėr nė planet. Delfinėt janė kafshė jashtėzakonisht sociale. Shkollat e delfinėve mund tė vėrehen nė oqeanet e botės surfing, gara, kėrcime, tjerrje, fishkėllimė dhe ndryshe kėnaqen me veten. Ata gjithashtu kanė njė gjuhė tė sofistikuar, dhe vetėm tani njerėzit kanė filluar ta zbulojn atė. Delfinėt pėrdorin mjete nė mjedisin e tyre natyror dhe mund tė mėsojnė njė koleksion tė mahnitshėm tė komandave nga trajnerėt e tyre njerėz. Ashtu si shumė prej kafshėve mė inteligjente nė Tokė, femrat delfinė mbetet me tė vegjėlit e tyre pėr disa vjet, duke i mėsuar atyre tė gjitha truket e tregtisė sė delfinėve.

1. Shimpanze

Nė vėnd tė parė nė listėn e kafshėve mė tė zgjuara ėshtė njė tjetėr majmun i madh, shimpanze-ja. Aftėsitė mbresėlėnėse intelektuale tė kėsaj kafshe kanė lėnė njerėzit tė hipnotizuar pėr njė kohė tė gjatė. Ata mund tė bėjnė dhe tė pėrdorin mjete, bėjnė gjueti sė bashku, dhe janė tė aftė pėr tė avancuar zgjidhjen e problemeve. Ata janė gjithashtu nė gjendje tė mėsojnė gjuhėn e shenjave pėr tė komunikuar me njerėzit dhe mund tė mbajnė mend shenjat e emrit pėr individėt qė nuk kanė parė pėr disa vite. Por ndoshta tipari mė i mahnitshėm i shimpanzeve ėshtė aftėsia e tyre pėr tė pėrdorur simbolet pėr objektet dhe kombinojnė simbolet nė njė sekuencė qė pėrcjellin njė ide komplekse. Dhurata tė tilla intelektuale ndoshta janė qėndrore pėr ruajtjen e grupeve komplekse shoqėrore tė kėsaj kafshe, ku ata formojnė lidhje tė forta dhe respektojnė strukturėn hierarkike.