Hyrje nė gjuhėn e programimit C++

Kompjuterat modern janė tepėr tė shpejtė, dhe po bėhen edhe mė tė shpejtė gjatė gjithė kohės. Megjithatė, me kėtė shpejtėsi vijnė disa kufizime tė rėndėsishme. Kompjuterat kuptojmė njė grup shumė tė kufizuar udhėzimesh, dhe duhet tė udhėzohen saktėsisht se ēfarė duhet tė bėjnė. Njė program (gjithashtu i quajtur zakonisht njė aplikacion ose software) ėshtė njė grup udhėzimesh qė i tregonjnė kompjuterit se ēfarė duhet tė bėjė. Pjesa kompjuterike fizike qė ekzekuton instruksionet ėshtė hardware.

Gjuha e hardware-it

CPU-ja e kompjuterit ėshtė e paaftė pėr tė komunikuar nė C++. Udhėzimet e kufizuara tė njė CPU quhen kodi i makinės (Machine code). Si kėto udhėzime janė organizuar ėshtė pėrtej pikėpamjes sė kėtij prezantimi, por ėshtė interesante tė vihen nė dukje dy gjėra. Sė pari, ēdo udhėzim ėshtė i pėrbėrė nga njė numėr i shifrave binarė, secila prej tė cilave mund tė jetė vetėm njė 0 ose 1. Kėto shifra binarė shpesh quhen bits (shkurt pėr numėr binar). Pėr shembull, udhėzimi i arkitekturės MIPS gjithmonė ka udhėzime qė janė 32 bits tė gjata. Ndėrsa arkitektura tė tjera (tė tilla si x86, tė cilat ju mund tė jeni duke pėrdorur tani) kanė udhėzime qė mund tė jenė tė gjatėsive tė ndryshme.

Kėtu ėshtė njė udhėzim shembull x86 i kodit tė makinės: 10110000 01100001

Sė dyti, ēdo grup i shifrave binare pėrkthehet nga CPU nė njė udhėzim qė i tregon atij punėt specifike qė duhet tė ndėrmarrė, tė tilla si krahasimin e dy numrave, ose tė vėrė njė numėr nė njė vend specifik tė memorjes (memory location). Llojet e ndryshme tė CPU-ve zakonisht ndjekin grupe udhėzimesh tė ndryshme, pėrshembull, grupet e udhėzimeve nė njė Pentium 4 nuk do tė funksiononin nė njė kompjuter Macintosh PowerPC. Kur kompjuterat u shpikėn pėr herė tė parė, programuesit shkruanin programe direkt nė gjuhėn e makinės, e cila ishte njė gjė shumė e vėshtirė dhe konsumonte kohė pėr tė bėrė.

Gjuha asembler

Ngaqė gjuha e makinės ėshtė shumė e vėshtirė pėr tu programuar, u shpik gjuha assembler. Nė gjuhėn asembler, ēdo udhėzim identifikohet nga njė emėr i shkurtėr (dhe jo si njė grup i bits), dhe variablat identifikohen me emra dhe jo numra. Kjo i bėn ata mė tė lehtė pėr tu lexuar dhe shkruar. Megjithatė, CPU-ja nuk mund ta kuptojnė gjuhėn e asemblit nė menyrė tė drejtpėrdrejtė. Pra, gjuha asembler duhet tė pėrkthehet nė gjuhėn e makinės duke pėrdorur njė asembler. Gjuhėt asembler kanė tendencė tė jenė shumė tė shpejta, dhe asembler pėrdoret ende sot, kur shpejtėsia ėshtė kritike. Megjithatė, arsyeja qė gjuha asembler ėshtė e shpejtė, ėshtė pėr shkak se gjuha asembler ėshtė pėrshtatur pėr njė CPU tė veēantė. Programet e asembler tė shruara pėr njė CPU nuk do tė funksionojnė nė njė CPU tjetėr. Pėr mė tepėr, gjuha e asembler kėrkon njė group tė madh udhėzimesh pėr tė bėrė edhe detyrat mė tė thjeshta, dhe nuk janė shumė tė lexueshme pėr njerėzit.

Kėtu ėshtė gjuha asembler e njėjtė me gjuhėn e makinės si mė sipėr: mov al, 061h.

Gjuhė e nivelit tė lartė

Pėr tė trajtuar kėto shqetėsime, u zhvilluan gjuhėt e nivelit tė lartė. C, C ++, Pascal, Java, Javascript, dhe Perl, janė tė gjithė gjuhė tė nivelit tė lartė. Gjuhėt e nivelit tė lartė lejojnė programuesit tė shkruajnė programe pa pasur nevojė tė shqetėsohen nė lidhje me ēfarė llojė kompjuteri programi do tė operojnė. Programet e shkruara nė gjuhė tė nivelit tė lartė duhet tė pėrkthehen nė njė formė qė CPU-ja i kupton para se ata tė ekzekutohen. Ka dy mėnyra kryesore pėr tė arritur kėtė: kompilimi dhe interpretimi.

Njė kompiler ėshtė njė program qė lexon kodet dhe prodhon njė program ekzekutues mė vete qė CPU-ja kupton. Pasi kodet janė kthyer nė njė program tė ekzekutueshėm, kompileri nuk ėshtė i nevojshėm pėr tė drejtuar programin.

Programi pėrkthyers

Programi pėrkthyes ėshtė njė program qė ekzekuton direkt kodin tuaj pa e ndryshyar atė nė kodin e makinės mė parė. Programet pėrkthyes priren tė jenė mė fleksibėl, por janė mė pak efikasė kur ekzekutojnė programet, sepse procesi i interpretimit duhet tė bėhet ēdo herė programi ekzekutohet.

Mė poshtė ėshtė njė paraqitje e thjeshtuar e procesit tė interpretimit:

Ēdo gjuhė e nivelit tė lartė mund tė kompilohet apo tė interpretohet, megjithatė, tradicionalisht gjuhėt si C, C ++ dhe Pascal janė hartuar nė mėnyrė tipike, ndėrsa gjuhet "scripting" si Perl dhe Javascript janė interpretuar. Disa gjuhė, si Java, pėrdorin njė kombinim tė tė dyjave.

Gjuhėt e nivelit tė lartė kanė disa veti tė dėshirueshme.

Sė pari, gjuhėt e nivelit tė lartė janė shumė mė tė lehta pėr tu lexuar dhe shkruar.

Shembulli i mėsipėrm i shkruar nė C / C ++: a = 97;

Sė dyti, gjuhėt e nivelit tė lartė kėrkojnė mė pak udhėzime pėr tė kryer tė njėjtėn detyrė se gjuhėt e nivelit tė ulėt. Nė C ++ ju mund tė bėni diēka si a = b * 2 + 5; nė njė linjė. Nė gjuhėn asembler, kjo do tė marrė 5 ose 6 udhėzime tė ndryshme.

Sė treti, ju nuk duhet tė shqetėsoni veten me detaje tė tilla si variablat e ngarkimit nė regjistrat e CPU-sė. Kompileri ose programi interpretues kujdesen pėr tė gjithė kėto detaje pėr ju.