Si ta kuptoni nėse stresi po ju shėndėrrohet gradualisht nė sėmundje?

Stresi ėshtė njė ndėr armiqtė qė po rrezikon gjithmonė e mė shumė jo vetėm shėndetin mendor, por edhe atė fizik tė shumė njerėzve nė tė gjithė botėn.

Sipas njė studimi nga Firdaus Dhabhar, profesor i psikiatrisė dhe shkencave tė sjelljes nė Shkollėn Mjekėsore Miller tė Universitetit tė Miamit, periudhat akute tė stresit, qė zgjasin nga pak minuta nė disa orė mund tė forcojnė sistemin imunitar.

Por, nėse stresi ėshtė kronik dhe zgjat shumė domethėnė pėr disa javė, muaj ose edhe vite mund tė shkaktojė ndryshime negative nė sistemin imunitar dhe funksione tė tjera biologjike. Ēfarė lloj ndryshimesh? Stresi kronik pengon sistemin imunitar tė mbrojė trupin nga sėmundjet dhe patogjenet. Ai ndikon gjithashtu negativisht tek funksioni i qelizave dhe zhvillimin e inflamacionit.

Si pasojė, ju bėn mė tė prekshėm ndaj sėmundjeve dhe problemeve tė mėposhtme shėndetėsore:

Stresi kronik mund tė shkaktojė njė rritje tė vogėl tė niveleve tė hormoneve tė urisė, tė quajtura glukokortocoide. Nėse niveli i kėtyre hormoneve ėshtė i lartė, rritet edhe dėshira juaj pėr tė ngrėnė. Rezultati ėshtė shtimi nė peshė, deri nė obezitet.

Siē mund ta keni dėgjuar, stresi lidhet ngushtė me instinktet e trupit lufto ose duro, qė zhvillohen pėr tė ndihmuar njerėzit pėr tė shmangur ndodhitė e kėqija. Pėr t'i mbijetuar njė situate jetė a vdekje, stresi ndez sistemin nervor simpatetik, qė nga ana tjetėr rrit tensionin e gjakut, kėshtu gjymtyrėt dhe muskujt janė gati pėr aksion. Asnjė nga kėto nuk ėshtė njė gjendje e pėrkohshme. Me kalimin e kohės, nivelet e larta tė tensionit tė gjakut mund tė ndėrhyjnė nė zemėr dhe tė ēojnė nė dėmtim dhe bllokim tė arterieve.

Sėmundjet autoimunitare janė gjendje ku mbrojtėsit natyralė tė trupit sulmojnė gabimisht qelizat e shėndetshme. Rezultat i kėtij sulmi ėshtė shpesh inflamacioni, qė mund tė ēojė nė dhimbje tė kyēeve pėr personat qė vuajnė nga artriti reumatoid. Duke qenė se stresi shkakton inflamacion, mund tė pėrkeqėsojė edhe mė shumė simptomat e sėmundjeve autoimunitare, pėrfshirė artritin reumatoid, si edhe problemet e lidhura me zorrės, si sėmundja celiake dhe lupusi. Studimet kanė treguar madje se stresi mund tė shkaktojė ērregullime autoimunitare.

Pak rėndėsi ka nėse stresi ėshtė akut ose kronik, ai mund tė shkaktojė probleme edhe nė lėkurė. Kjo ndodh sepse hormonet stresit, sidomos kortizoli, mund tė rrisin prodhimin e yndyrės nė lėkurė dhe qarkullimin qelizave. E gjitha kjo pėrkthehet nė shfaqjen e puērrave nė fytyrė, si dhe probleme tė tjera me lėkurėn.

Lidhjet mes stresit dhe gjumit jo tė rehatshėm dihen tashmė. Por, edhe nėse mendoni se po flini mirė, ka tė dhėna tė tregojnė se stresi mund tė shkaktojė ndjesitė e lodhjes. Njė studim i vitit 2011 nė revistėn BMC Research Notes madje ka zbuluar se stresi dhe lodhja shkojnė kokė mė kokė.