Vaksina e Malarias merr "dritėn jeshile"

Vaksina e parė nė botė kundėr Malarias ka pastruar njė nga pengesat mė tė mėdha pėr tu aprovuar pėrdorimi i saj nė Afrikė.

Organizata e Shėndetit Botėror nė muajt e ardhshėm tė kėtij viti do tė marrė nė konsideratė qė ta rekomandojė kėtė vaksinė pėr fėmijėt, nė mesin e tė cilėve ajo ka dhėnė rezultate tė pėrziera.

Malaria vret ēdo vit 584,000 njerėz pėrgjatė gjithė botės, dhe shumica prej tyre janė fėmijė nėn 5 vjeē nė Afrikėn Nėn-Sahariane.

"Ėndrra u bė realitet"

Mosquirix, i njohur ndryshe si vaksina RTS,S, ėshtė vaksina e parė kundėr infeksioneve parazitare tek njerėzit. Dr Ripley Ballou, kreu i kėrkimit pėr vaksinat GSK, tha; "Ky ėshtė njė moment I madh dhe domethėnės. Kam punuar pėr kėtė vaksinė pėr 30 vite dhe mė nė fund ėndrra u bė realitet." Kompania nuk e ka zbuluar ēmimin e vaksinės, por ka premtuar qė nuk do tė pėrfitojė prej saj.

Vaksina ėshtė projektuar kryesisht pėr tė luftuar infeksionin nga Malaria pėr fėmijet nė Afrikė dhe nuk do tė liēensohet pėr turistėt. Mė herėt gjatė kėtij viti, rezultatet finale tė njė prove klinike nė 7 vende Afrikane kanė dhanė rezultate tė pėrziera. Mbrojtja mė e mirė jepet pėr fėmijet nga 5 deri nė 17 muajsh tė cilėt morėn 3 doza tė vaksinės njė herė nė muaj, plus njė dozė pėrforcuese nė moshėn 20 muajsh. Nė kėtė grup, shumica e rasteve tė Malarias u zvogėluan nė njė tė tretėn brenda 4 viteve. Por efektiviteti i vaksinės humbi pėrgjatė kohės, duke i detyruar doktorėt tė shtonin esencė pėrforcuese.

Pa pėrforcues vaksina nuk e ka ulur normėn e sėmundjes sė Malarias gjatė periudhės sė provės. Dhe ishte zhgėnjyese, goditja nuk provon efektivitet tė lartė nė mbrojtjen e bebeve tė reja nga Malaria e rėndė. Kjo prezanton njė dilemė pėr Organizatėn e Shėndetit Publik, e cila do tė vendosė nė Tetor nėse vaksina do tė prodhohet apo jo, sepse ajo nuk ėshtė aq efektive sa shkencėtarėt kishin shpresuar.

Pėr mė tepėr, ėshtė shpresuar qė doza mund tė jepej nė 6, 10 dhe 14 javė, sė bashku me vaksinat e tjera tė fėmijėrisė. Por rezultatet sugjerojnė qė dozat duhet tė fillohen mė vonė, tė cilat mund tė pėrfshijnė njė masė mė tė madhe administrimi dhe kosto shtesė sepse ajo ėshtė jashtė programit tė vaksinave tė fėmijėrisė. Pėr mė tepėr, rezultatet e testimeve tregojnė qė ėshtė e domosdoshme qė fėmijėt tė marrin 4 doza tė vaksinės pėr tė pėrfituar prej saj. Por edhe njė dozė mė e vogėl e vaksinės sė Malarias mund tė luajė njė rol tė madh nė vendet me shkallė tė lartė tė kėsaj sėmundje. GSK e filloi kėrkimin pėr vaksinėn e Malarias 30 vite mė parė dhe provat e para nė Afrikė filluan nė vitin 1998.

Nė vitin 2001 u vendos njė ortakėri midis GSK dhe The PATH Malaria Vaccine Initiative, pėrmes njė fondi nga Bill and Melinda Gates Foundation, me qėllim pėrshpejtimin e zhvillimit tė vaksinės sė Malarias. "E shikoj krijimin e vaksinės sė Malarias si njė bllok ndėrtesash qė vjen gjithnjė e bėhet mė efektive," tha professor Adrian Hill, nga Instituti Jenner, Oxford. Nė vitin 2009, 11 qendra filluan rekrutimin e 16,000 fėmijėve nga 7 vende tė Afrikės Nėn-Sahariane: Burkina Faso, Gabon, Gana, Kenia, Malavi, Mozambik dhe Tanzani.

Steve Davis, presidenti dhe Kryeshefi Ekzekutiv i PATH, tha: "Sot ėshtė njė moment i rėndesishėm shkencor pėr kėtė ortakėri tė gjatė pėr tė zhvilluar vaksinėn, por mbeten akoma disa hapa pėrpara se vaksina e Malarias tė arrijė te fėmijėt e vegjėl nė Afrikė tė cilėt kanė mė shumė nevojė pėr mbrojtje kundrejt kėtij paraziti qė vret njerėzit." Vaksina punon duke shkaktuar qė sistemi imunitar tė mbrojė trupin ndaj fazave tė para tė infeksionit nga paraziti Plasmodium Falciparum pasi ai hyn nė gjak nga pickimi i mushkonjės .

Profesori Adrian Hill nga Instituti Jenner, Oxford, tha se ai ishte i kėnaqur dhe i inkurajuar nga vendimi i EMA por shtoi se vaksina nuk ishte njė "plumb magjik". Ai tha: "Mbrojtja nga parazitėt ėshtė mė efektive se vaksina, megjithatė vaksina ėshtė njė arritje shkencore shumė domethėnėse."