Bleta e egėr po rrallohet nga ndryshimi i klimės

Nga ndryshimi i klimės ndryshojnė edhe insektet tė cilat kanė njė impakt direkt edhe tek bimėt,ekosistemin dhe njerėzit

Ndryshimet klimatike sjellin ndryshime edhe tek bimėt dhe kafshėt. Deri mė tani, shumė janė rishpėrndarė nė njė model tė ngjashėm. Si vendbanime qė ishin dikur, tė freskėta dhe qė tani po nxehen, speciet janė duke u zgjeruar radhėt e tyre drejt poleve, ndėrsa kufijtė afėr ekuatorit kanė mbetur mė shumė tė pandryshueshėm.

Megjithatė, bleta e egėr, duket tė jetė njė pėrjashtim shqetėsues, sipas njė studimi nė shkenca sot. Njė vėshtrim gjithėpėrfshirės nė dhjetra llojė, konstaton se shumė bletė tė egra tė Amerikės sė Veriut dhe Evropės janė duke dėshtuar pėr tė "gjurmuar" ngrohjen duke kolonizuar habitate tė reja nė veri tė vendeve tė tyre historike. Njėkohėsisht, ata janė zhdukur nga pjesėt jugore tė territoreve tė tyre.

Ndryshimi i klimės ėshtė shkatėrrimtare pėr insektet si bleta e egėr, thotė ekolog Jeremy Kerr i Universitetit tė Otavės nė Kanada, autori kryesor i studimit. Gjetjet nėnvizojnė rėndėsinė e ruajtjes sė habitateve te insekteve. Ku bleta e egėr zhduker, bimėt e egra dhe tė lashta qė ato polenizoj mund tė vuajnė gjithashtu.

Pėr tė parė se si ndryshimi global i klimės po ndikon tek bletėt, studiuesit grumbulluan njė sėrė tė dhėnash tė pėrbėra nga disa prej 423.000 tė vėzhgimeve, qė fillojnė nga 1901, dhe pėrbejnė 67 specie si bleta e egėr nė Amerikėn e Veriut dhe Evropė. Pastaj ata planifikuan ndryshimet nė shkallė tė gjerė nė territoret e specieve dhe shtrirjet termike tė tyre - zonat mė tė ngrohta dhe mė tė ftohta qė bletėt jetojnė. Ata gjithashtu ndėrtuan modele statistikore pėr tė provuar nėse ndonjė ndryshim ne shtrirje shpjegohen nga ndryshimi i klimės, apo dy faktorė tė tjerė si ndryshimet nė mbėshtjellėsen e tokės dhe pėrdorimi i pesticideve tė tilla si neonicotinoids, tė cilat kanė implikuar nė rėnie tė vogėl nė numrin e bletėve.

Nė pėrgjithėsi, shkencėtarėt gjetėn se disa bletė tė egra janė tėrhequr mė shumė se 300 kilometra nga skajin jugor i shtrirjes sė tyre historike qė nga viti 1974. Foletė e vjetra tė bletėve tė egra, janė zhdukur nga disa pjesė juglindore tė Shteteve tė Bashkuara. Speciet jugore janė gjithashtu tėrhequr nė pikat mė tė larta, duke i shtyrė lart me njė mesatare prej rreth 300 metra gjatė sė njėjtės periudhė kohore. Ndėrkohė, vetem pak specie kanė zgjeruar territoret e tyre veriore. Dhe doli se ndryshimi i klimės ėshtė faktori i vetėm qė kishte njė ndikim domethėnės mbi ndėrrimet e shtrirjeve nė shkallė tė gjerė.

Alana Pindar, ekologe dhe bashkautore, nė Universitetin e Guelph nė Kanada thote: Njė ide pėr rėndėsinė e klimės ėshtė se bletėt vazhduan tė pakėsohen edhe para perdorimit tė pesticideve si neonicotinoid qė hyri nė lojė nė 1980. Ajo thotė: tėrheqja nga territoret jugore ėshtė njė humbje e madhe pėr shpėrndarjet e bleteve dhe ndodhi ēuditėrisht shpejt. Shkencėtarėt besojnė se tėrheqja e bleteve nga shtrirjet e tyre dhe vendosja e tyre ne lartesi me te medha, mund tė reflektojė faktin se bletėt kane evoluar nė klima mė tė fresketa se shumė insekte tė tjera qė nuk e kanė humbur ende terrenin, dhe kėshtu qė janė veēanėrisht tė ndjeshme ndaj temperaturave tė nxehta.

Humbja e specieve bletė mund tė ketė pasoja pėr ekosistemin dhe njerėzit. Pėr shembull, bimėt qė duan polenizuesit e tyre tė jetė goxha besnikė mund tė shohin rėnie nė riprodhimin, thotė ekologe Laura BURKLE e Montana State University, Bozeman. Dhe duke pasur parasysh se bletėt e egra ndihmojė polenizimin e shumė bimeve, ne luajmė me kėto gjėra nė rrezikun tonė, shton Laura.