Histori e Skėnderbeut (Pjesa e Parė) - Naim Frashėri

Vepra Histori e Skėnderbeut (Pjesa e Parė) nga Naim Frashėri.

Kėndo, ėngjėll, urtėsinė

Edhe gjithė mirėsitė,

Skėnderben' e trimėrinė,

Q'i dha Shqipėrisė dritė.

Tė lumtė goja, kėndona,

Me gjuhė t'ėmblė si mjaltė,

Skėnderben' e madh tregona,

Trimnė burrė, Zotn' e naltė.

Punėtė qė ka punuar

Kordhėtari i vėrtetė,

Kombinė duke nderuar

Dhe Shqipėrinė pėrjetė.

Nga gjiri i Perėndisė

Pa m'i sill nėr mėnd tė mija,

T'i ap dritė Shqipėrisė

Nga shpirt'i ndritshėm i tija.

Ėngjėll i bukur, pa zbritmė,

Dhe me dritėt tė uruar

Shko pėrpara mej'e ndritmė,

Tė shoh gjithė ē'kanė shkuar.

Qė kur ngrehu gjithėsinė

Zot'i madh e i vėrtetė,

Ka bėrė dhe Shqipėrinė

E shqipėtarėt nė jetė.

Shqipėria kurdoherė

Ka qėnė shum' e lėvduar,

Ka pasur burra tė ndjerė,

Trima t'urt' e tė dėgjuar.

Pati mbretėr' e tė parė

Fort tė mėntshim e tė mirė,

Burra, trima, shqipėtarė,

Qė kan' emrė tė pavdirė.

Ishte vėnt' i Perėndisė

Qė sė pari Shqipėria,

Mėmėdheth'i urtėsisė,

Qė del soje mirėsija.

Aleksandr'i Math e burrė,

I cili s'pat shok nė jetė,

Nukė ka pasurė kurrė

Dhe kurrė do tė mos ketė

Piro trimi e tė tjerė

Burra shumė tė lėvduar,

Qė kanė qėnė njė herė,

Edhe sot s'janė harruar,

Qenė gjithė shqipėtarė,

Ishin djemt' e Shipėrisė,

Nuk' ishin greq e bullgarė,

Po nga vėnd'i Perėndisė.

Pirroja mundi romanėt

Armikėt' e njerėzisė,

Aleksandr'i Math persanėt,

Egėrsirat e Azisė.

Kė tė zėsh ngoje mė parė

Nga burratė e vėrtetė,

Q'ishin gjithė shqipėtarė,

E s'u erdhi shok nė jetė!

Gjithė botėn' e pushtuan,

Afrik', Europ', Azi zunė,

Lėftuan e mbretėruan,

Nėn' urdhėrė gjith' i vunė.

Edhe kur erdhė romanėt,

S'u shkel fare Shqipėrija,

As nga shqeht' e venetianėt,

S'e zu kurrė dobėtija.

Shqipėtari nė kurt s'hyri,

S'e shpėrnderoj Shqipėrinė,

Kurrė nukė ju tremb syri

E nuk' e humbi fuqinė.

Rrinte me kordhė nė dorė,

Shkrefėtinte si dragua

Nėpėr male me dėborė,

E kurrė s'u qetėsua.

Armikėt u dobėtuan,

Shqipėrija ngriti krye,

Errėsirat u mėrguan,

Drit' e Zotit u rrėfye.

Nga tė gjitha mbretėritė,

Sė Krujėsė i dha Zoti

Mė shumė fuqi e dritė,

Q'ishte mbret Gjon Kastrioti.

Mbretėronte urtėsija,

Paqja, kamja, nderi, shpresa,

Drejtėsi e dashurija,

Miqėsija, besa-besa.

Tek po gjėndej Shqipėrija

Nė kėto tė mira kaqe,

Qė mbretėron mirėsija

Dhe ish nė prehj'e nė paqe,

Kur nj' e madhe egėrsirė,

Duke dalė prej Asije,

U pėrhap si errėsirė,

Dh'e mbuloi botėn si hije.

Ish njė komb i mallėkuar,

Nė gjuhėt kish dhelpėrinė,

Syn' e kish tė egėrsuar,

Nė zemėrt kish djallėzinė

Ngado vij e kudo shkonte,

Zin' e gjėmėnė po shpinte,

Vriste, priste, varfėronte,

Atje ku shkelte bar s'mbinte;

Mė nj'anė kishte fuqinė,

Gėnjeshtrėnė m'anėt tjetrė,

Pėr tė mbytur njerėzinė,

Bėnej her'ujk, herė dhelprė

Pėrse s'dolli trimėrija

T'i prit gjurmėn' egėrsirės,

Po vate mbroth ligėsija,

I zu udhėnė sė mirės.

Ra mė detrt qytetėrija,

U ngrit si re errėsira,

U pėrhap mi dhet padija,

Gjaku, vdekja, shkretėtira!

Pa njė zgjedh' e keqe shumė

Gjithė kombet i mundojti,

I la pėr djall e pėr lumė,

Njerėzia mendje lojti.

Ish ver' e po qeshte moti,

Lulet kishin lulėzuar,

E mbreti Gjon Kastrioti

Nė fron rrij duke menduar.

Pyjet ishin gjelbėruar,

E bilbilėtė kėndonin,

Dhe bota gjith' e gėzuar,

Djemt' e vashatė po lonin.

Gjithė gjethet ishin celur,

Faq' e dheut ish zbukuruar,

Dhe qiell i pėrkėdhelur

Ish si ergjėnd i kulluar.

Shqipėtarėt tė gėzuar

E tė gjithė burra, trima

Edhe tė lar' e tė ndruar,

Me armė si vetėtima.

Vashatė bėrė si pylli

Nėpėr sheshe po kėrcenin,

Sicila ndritte si ylli,

E hėnės i shėmbėllenin.

Kur shfaqen njerės tė huaj,

Dalėn nė shesht disa vetė,

Gjithė tė hipur nė kuaj,

Po ngjiteshinė pėrpjetė.

Tė ndryshmė sė gjithash ishin,

Shtat, zakon, robė, fytyrė,

Sjellj'e gjuhė tjatrė kishin,

Qenė t'egrė si mynxyrė!

Ne der' e pėlasės zbrinė,

Shqipėtarė nė shkallė

Me miqėsi shum' i prinė

Dhe brėnda nė dhom' i kallė.

Parėsi e mbretėrisė

Me njė nder tė math i priti,

Pas udhės sė miqėsisė

Me fjalė t'ėmbėl i gostiti.

Tė huajtė si u ēlodhė

Dhe djers e pluhurė fshinė,

Dhe mėndjen mė vėnt e mblodhė,

Se udha e loth njerinė,

Dy mė tė parėt, qė qenė,

Pėrnjėherė nxuar zėnė,

Thanė: "Duam pakė mbrenė,

Diē i kemi pėr tė thėnė".

Nė dhomėt tė parėsisė

Hynė dhe mi from tė lartė

Panė mbretn' e Shqipėrisė,

Nė dorė i dhanė njė kartė.

Kėta ishinė nė fjalė,

Dita shkonte, nata vinte,

T'errėtit' e mbuloi malė,

Hėna dolli dhe po ndrinte.

Prunė buk' e gjell e venė,

Dhe ndenjnė nė mėsallė

Tė gjithė sa njerės qenė,

Dhe vetė mbreti nė ballė

Hangėrė ngadal' e pinė

Dhe ndenjnė njė copė herė,

Mė pastaj tė gjith' u ngrinė,

Gjithėkush vate tė flerė.

Nata dhe s'e kishte ngritur

Atė pėlhurėn e zezė,

Hėna me sy tė venitur

Po perėndonte si rezė

Yll'i mėngjezit po ndrinte,

Dhe bilbilėtė kėndonin,

Vesa gjithėnje po binte,

E luletė lulėzonin.

Mbreti u ngrit i helmuar

Edhe e dėrgoi njerinė,

Shėrbėtor e papėrtuar,

Mblodhi gjithė parėsinė.

Tė mėdhenj edhe tė parė

Edhe gjithė pleqėsia,

Ē'qenė ēel' e luftėtarė,

E shumė nga vegjėlia,

Nė mbledhė tė gjithė rrodhė

Pas mėnyrės sė lirisė,

Bashkė me mbrenė u mblodhė

Si t'afėrt' e tė shtėpisė

Gjithė burra tė vėrtetė

Edhe nd'ar e n'ergjėnt veshur,

Shpirtmir' e trima tė qetė,

T'urt' e me buzė tė qeshur.

Nė mest u ngrit Kastrioti,

Tha: "Vėllezrė shqipėtarė!

Njė brengė na pruri moti,

Pa do menduar mė parė:

Si mundimė tė shpėtojmė

Nga kjo brengė Shqipėrinė,

Duhetė tė kuvėndojmė,

Ndaj u kėrkova taninė.

Turqit duallė ng'Asia

Edhe nė Evropė erdhė

Rrėmet, posi mizėria,

E shumė gjakėra derdhė

Nga Andrinopoja hynė,

Muarrė dhe Grekėrinė,

Tani ndėr ne kanė synė,

Tė na hedhin nė greminė!

Sa mbretrė tė Shqipėrisė,

Si dhe tė tjerėt i mundi!

Ra rrebesh i Perėndisė,

Gjė tė gjallė s'la gjėkundi!

Ushtarėtė lėftuan,

Pėr mėmėdhethin u vranė,

Veē nja dy mbretrė shpėtuan,

Nė Romė ne Papa vanė.

Murati, qė s'na peshonte,

Nga ne kėrkon miqėsinė,

S'di ē'dhelpėri mejton sonte,

Se po e njohėm Turqinė

Mė ngjan se po bėn gatinė,

Qytetn' e math rreh tė marrė,

E pas ati djajt' e dinė

Kujt do t'i sulet mė parė.

Pas Romės' sė re ka tjetrė

Qėllim zėnė qė taninė,

T'i derdhet Romės' sė vjetrė,

Tė marrė dhe Italinė

Dhe Lindjen dhe Perėndimnė

Kėrkon tejpėrtej t'i zėrė,

Gjith' atje e ka qėllimnė,

Botėn' nė dorė ta vėrė.

Sot pėr sot na ka nevojė,

Andaj kėrkon miqėsinė,

Pa ndryshe s'na flit me gojė,

Gjithė bot'atė e dinė.

Qėllimet i psheh Murati,

Rreh e pandeh tė gėnjenjė,

Ėsht' i pshehtė si lugati,

Po koha do ta rrėfenjė.

Thotė q'ėshtė mik pėrjetė,

Mė s'do gjė nga Shqipėria,

Po veē njė penk do tė ketė,

T'i vendoset miqėsia;

Dhe pėr penk s'kėrkon gjė tjatrė,

Nukė sheh tjatrė nevojė,

Po do djemt' e mi tė katrė,

Tė rrinė n'Andrinopojė

Pakė koh' atje tė rrinė

Me ata qė t'i dėrgojmė,

Dhe tė venė e tė vinė,

Sa herė qė t'i kėrkojmė

Se froni pa zot nė mbettė,

Se po erthm' e do tė vemi,

Njė e tillė nė na gjettė,

Vdekjen nė dorė s'e kemi,

Thotė se do t'i dėrgonjė

Mė tė madhė Shqipėrisė,

Pas meje tė mbretėronjė

Ndė udhėt tė miqėsisė.

Kėto fjal' e thashetheme

T'i thosh tjatrė, i besonja,

Mbret i ndershėm s'flet tė rreme,

Fjalės sė tij s'i dyshmonja.

Me gjithė kėto them unė

Tė bėhetė miqėsia,

Eshtė m'e mirė kjo punė

Se tė prishet Shqipėria,

Them ta bėjmė miqėsinė,

Sulltanė kshu ta pushojmė,

Pastaj tė zemė gatinė,

Luftėnė ta prėmėtojmė,

Se puna u kupėtua,

Edhe fjala ėsht' e bėre,

Evropa tani u zgjua,

Janė lidhurė tė tėrė.

Pėrnjėherė mbretėritė

Turqitė do t'i lėftojnė,

U afėru'ajo ditė

T'u bijem e t'i dėbojmė.

Janė tė fort e tė shumė,

Dhe fati u vete mirė,

Vinė rrėmet posi lumė,

Bijenė si egėrsirė!

Tė bėhemi njė me fqinjė

Dhe me t'gjithė mbretėritė,

E pastaj le tė na vijnė,

Si tė mbarojmė gatitė,

Pa djemtė neve i gjejmė,

Le tė rrinė tė mėsojnė,

Kur tė duam i rrėmbejmė,

Gjėsendi nukė pėsojnė.

Djemtė si shpirtin i dua,

Po mė shumė Shqipėrinė

Mos thoni q'u frikėsua,

Prandaj zuri miqėsinė.

Si vėllezėrė tani thoni,

Faqeza e si tė lirė

Atė qė tė kupėtoni

Pėr tė nderēim e tė mirė."

Mbreti fjalėn' e mbarojti,

Pastaj vuri re tė parėt,

Njė nga njė gjith' i shikojti,

Ata po i mir tė qarėt.

Mbreti plak u hoq mėnjanė,

Pa u ngrit njė trim mė kėmbė,

Shikoi njė her' anembanė,

Hekurin' e haj me dhėmbė!

Ish Kamani, q'ishte burrė,

Mė trim nga gjithė tė parėt,

Nuk' i trėmbej syri kurrė,

Pa e donin shqipėtarėt;

I holl' isht'e pak' i gjatė,

Nukė kish shumė mustaqe,

Vij si i zeshkėt e i thatė

E s'kish fare mish mi faqe;

Kishte gjithė urtėsinė,

Me njė zė tė ėmblė fliste,

Fjal' e tij e bint njerinė,

Dhe gjuha hekur i priste.

Mori kordhėnė ndėr duar

E qėndroi nė mest si burrė,

Me fytyrė t'ashpėruar,

Ngriti gishtin dhe tha: "Kurrė!

Kurrė s'trėmbet Shqipėria,

Nukė vdiq, po ėsht' e gjallė,

Tjatrė pėrgjegje Turqia

Nukė do pėrveē me pallė!

Shqipėtari, trim i vlerė,

Kurrė nuk' u frikėsua,

E tė trėmbet kėtė herė!

Mbret! o zotthi im, ē'mė thua?

Apo s'e dimė Turqinė,

Nuk' e kemi dhe mėsuar

E s'ja njohėm djallėzinė,

Gjer mė sot qė ka punuar?

Na bėn si miq kėtė herė,

Se ka tė tjerė qėllime,

Mos pandehni tė na lerė

Pa tė kėqij hidhėrime.

Mjerė! mjer' ajy i gjorė,

Qė i sjell besė nė fjalė,

Bije nė lak e nė dorė

Edhe ēpejt po s'mund tė dalė.

Mbret i ndershim dhe ju shokė,

Mos haroni trimėrinė,

Mblithni mėndjenė nė kokė,

Ngrihi tė zėmė kufinė.

Trimėria, trimėria!

Mban lirin' e mėmėdhenė,

Unė shpreh te perėndia

T'i hedhimė pėrtej denė.

Qysh tė zėmė miqėsinė

Me atė qė na bėn varrė?

Turku vėndet, gjith' e dinė,

Me ē'djallėzi i ka marrė

Gjithėnjė kėshtu punojnė,

Kombet me lajka i ndajnė,

Pa miqėsin' e harrojnė,

Dhe njė nga njė i pėrlajnė

Kur ka armikė tė tjerė,

Tė bėn mik sa t'i volitnjė,

A mbaroi ata njėherė?

Prite, vjen tė tė goditnjė.

Miqėsira tė vėrteta

S'ka njeriu i pabesė,

Pėrveē shpata dhe shigjeta,

Ato janė pėr ne shpresė.

Tjatrė gjah kėrkon tė zėrė,

Andaj rreh tė na gėnjenjė,

Mė atė krah tė na vėrė,

Gjersa kohėn tė na gjenjė.

Dhe s'ia dini dhelpėritė?

Ka dy faqezė mėsalla,

Kshu rreh tė fitonjė ditė

me tė kėtilla pėrralla.

S'e dini ē'kanė punuar

Gjithė mbretrėt' e Tyrqisė?

Sa frone kanė rrėzuar

Me lajkat tė dhelpėrisė?

Ata djemthitė, qė thoni,

Janė shpres' e Shqipėrisė,

Me ē'sy e faqe kėrkoni

T'ia dėrgoni penk Turqisė?

Si tė msojnė ligėsitė

E tė mirat t'i harrojnė,

Tė ēpikinė djallėzitė,

Pastaj tė na mbretėrojnė?

Do tė marrėnė zakonet

E kėqija tė Azisė,

Pa njeriu si tė mėsonet,

Mė s'i ndahet djallėzisė.

Si tė rriten nėnė zgjedhė,

Nukė bėnenė tė lirė,

Pastaj s'e hodhėm dot ledhė,

Po mejtohi qė sot mirė.

Ata duhet tė mėsojnė,

Tė bėhenė tė vėrtetė,

Tė lėftojn' e tė gjykojnė

Pas nevojės qė tė jetė.

Unė gjall e me tė gjallė

S'munt tė bėnem aq' i gjorė,

A e shihni kėtė pallė?

Do tė vdes me tė nė dorė!

Se turpin e Shqipėrisė

S'e shoh dot me sy nė jetė,

Dhe miqėsin' e Turqisė

Kurrė s'e zė tė vėrtetė

Trimėri nė mos na mbeti,

E mė s'jemi shqipėtarė,

Tė shuhet gjithė rremeti,

Se kjo 'shtė pun' e pangjarė!

Njė komp mė mirė tė vdesė

E kshu tė mos dobėsohet,

Gur mbi gur le tė mos mbesė

Dhe mėmėdheu tė shkretohet!

A gjall e me nder tė rrojmė,

Apo nė luftė tė vdesim,

A mėmėdhenė shpėtojmė,

A mbi tė mė tė mos mbesim!

Ē'kuvėndoni? Pa mejtohi!

T'i bėnemi rop Turqisė?

S'kini turp tė turpėrohi!

Shtijem nder' e Shqipėrisė!

Pa ta bėjmė besa-besė

E tė mblidhet Shqipėria,

Ahere le tė na presė,

Ta shihni ē'ėshtė Turqia.

Tė vdesėm a tė shpėtojmė,

Se kurti ėsht' i keq shumė,

Nė zgjedhė s'mundim tė rrojmė

E nė robėri pėr lumė!

U pėrpoqnė prindit tanė,

E ruajtnė mėmėdhenė

Edhe neve na e lanė,

Ashtu sindėkur e gjenė.

Kush merr atė turp taninė

Qė tė humbasė pėrjetė?

Pastaj ata qė tė vinė

Ta gjejnė, qoftė lark, shkretė!

Tani, burra shqipėtarė,

Pa kujtoni trimėrinė,

Sicili armėt tė marrė,

E ta shohėmė Turqinė

Delni, tė dalėm tė tėrė,

T'i pėrgjigjemi Turqisė,

Pa e shihni si ta zėrė

Udhėn' e mezit t' Asisė

Dhe pastaj tė mos kuxojnė

Pėr kėtej denė tė hidhen,

Po, edhe kur ta kujtojnė,

Laqet' e gjunjėt t'u dridhen.

Sot duhetė trimėria,

Nukė duhet mė mentimi,

Lark Shqipėrisė Turqia,

Pa tani duketė trimi!

Sot neve nė dor' e kemi

T'i dėbojmė nga kufia,

Pastaj kushedi si jemi,

Mos tė zėntė robėria!

Kush ka shpirt prej shqipėtari,

Si tė parėtė qė qenė,

I bėnet zėmra si zjarri,

S'e do gjalljen e vet'henė.

Kėtė fjalė duke thėnė,

Erth' e mbyti mallėngjimi,

Dhe mė nuk e nxori zėnė,

Po u egėrsua trimi.

Fjalėn pėrnjėher' e preu,

E lottė ēurkė iu derdhė,

Tė gjithė i mallėngjeu,

Tė tėrėve lott' u erdhė.

U hoq edhe ndėnj mėnjanė,

I vrėnjtur, i zėmėruar,

Mė nukė dėgjoj se ē'thanė,

Po vuri kokėn nėr duar.

Kshu the, o trim i vėrtetė!

Q'e donje fort Shqipėrinė,

Tė ndrittė shpirti pėrjetė

Qofsh bashkė me perėndinė.

Gjithė ēel' e parėsia

Qė u gjentnė, me lot qanė,

Mėndjen' e fjalėt e tija

Tė pėlqyera i panė.