Historia e njenės nga ato - Migjeni

Novela "Historia e njenės nga ato" nga Migjeni.

Kush nuk e kujton? Kush e kujton, or shok, atė? Kė? Cilėn? Cilėn? - Atė! Njenėn nga ato! - Po cila asht njena nga ato? Ato jan shumė! Cili i ri (ose plak) nuk njef sė paku dhetė nga ato?! Pse ato janė shumė. Pse shumė ka meshkuj, shumė ka pare, prandaj duhet nė numer relativ tė kenė dhe trupna qė shiten... Pra, kush asht njajo njėna nga ato?

- Lulja, Lukja ! A s'e kujtoni Luken? S'e besoj... shtiheni... Apo ndoshta do mohoni dhe se e njihni? Mė falni, por kėtu nuk shkon ajo e famshme: Kush guxon - fiton! Kjo shkon ngjeti! Do mohoni dhe se e njihni Luken? Me pretekst se jeni tė ndershėm... Tė mos kini, tė mos kini frigė se nuk do ju quej tė pandershėm. Por ju, sė paku, me siguri do njihni ndonjenėn nga motrat legjitime tė Lukes, asht njėsoj si me njoftė Luken vete. Jeta e tyne asht njė. Tė gjitha janė njėsoj dhe tė gjitha ju apin atė qė kėrkoni - me pare nė dorė.

E Lukja e mirė, Lukja e mshirėplotė - se ajo ishte njėlloj hyjneshė - Lukja e dėshrueme me tė vėrtetė askujt nuk i thoshte jo. Vijshin studentat, jo me ndoj qėllim tė keq, vijshin vetėm me pėrcjellė ndoj shok i cili gjithashtu ishte student. Kur kryente punė me tė parin, Lukja i thoshte tjetrit: sa lekė ke nė xhep? - Katėr. - Hajde, - i thoshte tė dytit, tė tretit e tė katertit me radhė dhe i ēonte n'odė tė saj. E pra, taksa e saj ishte tre frangė. Por Lukja ishte ma shpirtmirė, ma humanitare se shum vetė tė cilve ashtu i duhet me qenė.

Sė pari studentat, me tė hymen mbrenda, kuqeshin, por kur vijshin pėr sė dyti, para se tė hyjnė shikojshin djathtas e majtas mos t'i shofi kush, dhe mandej shpejt nėpėr derė fut brenda si plumb pushke. Lukja kanjėherė merrte pozė serioze dhe u bėrtiste: - Pse keni ardhė? Kė kėrkoni? Nuk asht kėtu ai qė kėrkoni...

Studentat hutoheshin, iu merrte fjala nė gojė, shikojshin shoqi-shoqin, skuqeshin nė ftyrė dhe niseshin tė kthehen. Atėherė Lukja plaste gazit, qeshej me gjithė zemėr dhe i merrte pėr dore n'odė tė saj. Kanjėherė ziheshej me ta, pse ndonjeni nga ata ia puthte krahun e zhveshun, e kapte ose e ledhatonte pėr ftyre, ashtu si ka tė drejtė tė kapi gruen e vet vetėm burri qė ka vue kunorė te prifti ose te hoxha, atėherė Lukja i thoshte:

- Mos luej, more vagabond! Rri urtė, - dhe ia kėrsite shuplakė ftyrės.

Djaloshi nuk tundej, qeshej dhe mundohej t'ia kapi dorėn. Kur kėta vonoheshin nė kafe nė bashkėfjalim e sipėr, ajo u thoshte tė gjithve: ikni se po iu vinė babat ose kanjiherė i thoshte vetėm ma tė riut:

- Shko, se asht bamė vonė... Tash asht kohė me t'ardhė yt atė.

Nė kėto fjalė plaste gazi e rrallė ngjante qė t'idhnohej djali tue thanė:

- Baba i em asht i ndershėm, nuk asht si unė...

Atėherė shokėt dhe Lukja vetė qesheshin ma me zemėr pėr trashamansinė, idiotizmėn e shokut.

Ndonjeni pėr tallje e pyete Luken:

- Luke, ku e ke, pash zotin, xhybletėn?

- Hajde me e pa nė dhomė...

- Me gjith qejf...

- Po a ke tre frangė?

- Po, kam tre lekė...

- Hik, more zog... me tre lekė do me pa Amerikėn...

Por thash se Lukja ishte ma humanitare se ata tė cilve u duhet ashtu me qenė. Ndoj tė ri, qė s'e fitonte lekun vetė, e pranonte edhe me tre lekė, natyrisht kur kish nge.

Rreth emnit Luke, veēanerisht rreth trupit tė saj, ishte krijue njėfarė aureole (nimbusi) si rreth krenave tė shejtėnve. Aq sa ndonjenit i vinte dhe keq qė e quejnė tė pandershme, dhe mundoheshin ta zbusin kuptimin e fjalės tue i thanė grue publike, grue problematike - me emna tė cilet i kishin gjete tue lexue libra. Sidomos njenit, i cili nuk shqiptonte kurr fjalė tė ndyeta, i vinte keq ta quejshin Lukėn e pandershme. Vetė ai le qė s'e quente kurr, por edhe kur thoshte kush, atij i dhimbste veshi sikur gėrdhishte dikush sahanin me majė tė pirunit. Fjala e pandershme ishte pėr tė njė disonancė e vrazhdė nė melodinė harmonike qė premtonte Lukja. Me e quejtė Luken tė pandershme, i dukej njėsoj si me e quejtė priftin grue pse ka veshe ragjen (veladonin). Ai edhe e pėrhapi ndėr shkojė fjalėn grue publike.

Sentimentalizma e tė rijve pėr Luken shkonė edhe ma thellė; shpeshhere rrifeshin shoq me shoq vetėm e vetėm pėr hatrin e saj. Prodhon nana - tokė, prodhon krijesa me shpirt dhe pa shpirt, prodhon dhe krijon si me miliona vjet dhe me sekonda, prodhon trajta tė cilat ngrofen njena me tjetrėn pėr me prodhue prap trajta tė tjera e tė reja pėr tė vazhdue jeten. Dhe e njėjtė asht: si dėshira e njė krymbi dhe dėshira e njeriut. Me prodhue. Vetėm se krymbi s'e din se prodhon, s'e ka ndėrgjegjen e prodhimit, e njeriu po, e din, e kupton, e ndjen bashkė me energjitė qė treten, tė cilat duhet tė treten. Dhe kėtu, vetėm kėtu, jo nė ndoj naltėsim tjetėr imagjinues tė njeriut por nė ndėrgjegjen e krijimit qėndron ndryshimi nė mes tė krymbit dhe tė njeriut. Krymbi krijon, ban punėn e vet tė krymbit (bren drunin) dhe vazhdon rodin; njeriu krijon, prodhon vepra teknike, artitekturė, arti, letersie njėsoj si prodhon dhe robin e vet njerzuer. Janė energjitė qė duhen tretė simbas zotsis tė ēdo njeriu, energjitė qė burojnė tė gjitha nga njė burim.

Melankolia, mendimi, shum herė nervoza, janė efektet e energjis sė grumbullueme, e cila s'ka se ku tė shfrejė. Dhe fantazia e tė rijve krijon aureolė shejtensh rreth trupit tė njė grueje qė shitet, e cila, instinktin prodhues e ka lidhė me interesa materiale, pse shoqnia, drejt ose zhdrejt, e detyroi.

E nė dhomėn e Lukes treteshin energjitė e tė rijve. Tė mos u tretshin aty, do treteshin ngjeti, nė mėnyrė tė panatyrshme, tė rafinueme, tė shpikun vetvetiu, tue u bashku intelekti me epsh.

- Luke, kėshtu-kėshtu... Sa tė bukur i ke syt..., - i fliste djaloshi.

Ajo heshte.

- Sa tė bukur e ke kėtė... kėtė... kėtė...

- Praj, more vagabond! Hajt, mbaroje punėn pėr tė cilėn ke ardhė...

Kanjėherė dhe Luken e zente njė trishtim i pakufishėm. I dhimbste ajo gja qė e quejmė shpirt, por vetėm kanjėhere, pse po t'i dhimbste mė shpesh zotnia do ta qite jashtė, pse Lukja atėherė nė ato ēaste tė rralla thente gota, ēinia, pasqyra, dhe ēka t'i vinte pėr dore. N'ato ēaste as nuk pranonte vizita. Ndoshta i dhimbste shpirti Lukes, pse tė gjitha energjitė e djemve nėpėr tė shkojshin kot? Ndoshta dhe ajo donte qė tė prodhojė, si prodhon nana - tokė dhe ēdo krijesė tjetėr? O sa trishtim, puthuej dhimbė fizike ndiente, kur u kujtonte se asht njė grue qė nuk prodhon. Njė kukull, njė lodėr me pasė pėr t'ia kushtue dhe harrue gjithė ato orėt e mbrapshta kur e shef tė zhigatun nė baltė.