Epoka e Bronzit: Ndryshimet nė strukturėn shoqėrore.

Pėrparimet nė degėt e ndryshme tė ekonomisė ēuan nė rindarjen e punės midis sekseve dhe pėr pasojė nė ndryshimin e pozitės shoqėrore tė burrit dhe tė gruas.

Burri duke u marrė tani si me bujqėsi e blegtori, ashtu edhe me prodhimin metalurgjik, zuri vendin drejtues nė ekonomi e shoqėri, ndėrsa roli i gruas u dobėsua. Kjo solli ndryshime dhe nė marrėdhėniet shoqėrore, tė cilat u shprehėn nė zėvendėsimin e rendit gjinor matriarkal me atė patriarkal dhe nė kalimin nga familja matriarkale me ēifte nė familjen patriarkale monogame, e cila u bė dhe bėrthamė e shoqėrisė fisnore tė kėsaj kohe. Brenda fisit ajo formonte njė njėsi tė pavarur ekonomike e shoqėrore. Pjesėtarėt e saj i lidhte prona e pėrbashkėt e familjes, prodhimi dhe konsumi i pėrbashkėt. Tė gjithė pjesėtarėt e familjes ishin tė barabartė midis tyre, kurse kryetari ishte i pari midis tė barabartėve.

Gjatė epokės sė bronzit struktura e fisit u bė mė e ndėrlikuar. Midis familjes dhe fisit u krijua njė hallkė tjetėr, vėllazėria, e cila pėrmblidhte disa familje tė mėdha patriarkale, tė dala nga ndarja e familjes mėmė.

Pasqyrė e kėtij organizimi shoqėror janė monumentet skulpturore tė kėsaj kohe, tumat, tė cilat janė varre apo varreza kolektive tė njė familjeje, vėllazėrie ose fisi. Inventari i varreve tė tyre flet dhe pėr diferencim social tė popullsisė dhe njė shtresėzim fillestar tė saj, qė e ka bazėn te pėrparimet e shėnuara nė ekonomi dhe te mundėsia qė u krijua pėr grumbullimin e njė lloj pasurie prej kėsaj. Vetė ky fakt nėnkupton krijimin e premisave pėr lindjen e pronės private, qė do tė sjellė nė tė ardhmen shpėrbėrjen e bashkėsisė primitive.

Prirja pėr tė shtuar pasurinė, pėr tė fituar toka e kullota tė reja ēoi gjatė kėsaj epoke nė konflikte e lufta tė vazhdueshme. Lėvizjet dhe dyndjet e mėdha tė popullsive qė vėrtetohen nė mėnyrė tė qartė, pėrmes tė dhėnave arkeologjike, janė njė shfaqje e kėsaj dukurie. Lindja e vendbanimeve tė fortifikuara, pėrsosja e armėve dhe vendi qė zėnė ato nė inventarin e varreve, dėshmojnė se nga fundi i epokės lufta ishte bėrė njė funksion i rregullt nė jetė. Plaēkitjet dhe pėrfitimet e tjera qė vinin prej saj, rritėn njė shtresė udhėheqėsish ushtarakė, e cila filloi tė veēohet nga masa e gjerė e anėtarėve tė fisit, duke u pasuruar pėrmes pėrvetėsimit tė pjesės mė tė madhe tė plaēkės sė luftės dhe tė robėrve tė saj. Kėta tė fundit do tė bėhen pastaj burim pėr format mė tė hershme tė shfrytėzimit tė njeriut si skllav nė familjet patriarkale ose ndryshe pėr lindjen e skllavėrisė patriarkale.