Si tė bisedojmė normalisht me njė adoleshent?

Tė ndihmosh njė fėmijė adoleshent do tė thotė t'i japėsh lirinė tė bėhet autonom pa e nxituar, por duke e lėnė nė ritmin e tij vetė; ta lejosh tė marrė disa vendime nė liri; ta dėgjosh, t'ia respektosh opinionet, edhe kur dikush nuk i pėrkrah.

Si tė dialogojmė me njė fėmijė, sidomos me njė adoleshent? Si t'i ndihmojmė fėmijėt qė tė ndihmojnė veten kur ata kanė njė problem? Shumė nga kėto pyetje i kam kėrkuar nė takimet e bisedat qė kam patur me prindėrit e nxėnėsve nė vite.

Teoria ėshtė e thjeshtė. Tė ndihmosh njė fėmijė adoleshent do tė thotė t'i japėsh lirinė tė bėhet autonom pa e nxituar, por duke e lėnė nė ritmin e tij vetė; ta lejosh tė marrė disa vendime nė liri; ta dėgjosh, t'ia respektosh opinionet, edhe kur dikush nuk i pėrkrah. Ėshtė bukur qė tėrė kėto indikacione t'i dish, t'i njohėsh, por ėshtė lodhje mė vete t'i zbatosh nė praktikė.

Lodhja besoj, nis kur tė duhet tė pajtosh autoritetin me dėgjimin. Nga njėra anė nė fakt, tė duhet tė hedhėsh tej rregullat dhe vlerat bazike. Nga ana tjetėr, dhe mbi gjithēka, ėshtė mirė tė dėgjosh dhe tė mos japėsh kėshilla, para papėrgjegjshmėrisė sė adoleshentit.

Mos jepni kėshilla, - kėrcėnoi njė prind psikolog nė profesion, pėrndryshe do tė jeni pėrgjegjės tė konseguencave qė do tė derivojnė nga kjo.

Po si i bėhet tė mos i japėsh kėshilla njė fėmije? Ėshtė e vėshtirė, por nėntė raste nė dhjetė, kur njė fėmijė na flet (nėse na flet), nuk kėrkon kėshillėn, por para sė gjithash kėrkon tė dėgjohet.

Sė pari, kur njė fėmijė shfaq njė problem, para sė gjithash ėshtė e nevojshme tė lexosh realitetin pėr atė qė ėshtė, mos ngatėrrosh fokusin tėnd me tė tijin, pėrndryshe historia jote kontaminon atė tė adoleshentit.

Sė dyti, kur ndeshemi me problemin e fėmijės duhet tė vetėpyetemi: a ka ai fuqitė e duhura ta pėrballojė kėtė gjė? E thėnė ndryshe, problemi i tij ėshtė mbi fuqitė e tij apo jo? Sepse nėse ėshtė brenda fuqive tė tij ėshtė mirė qė ta zgjidhė ai vetė. Ėshtė pak si parimi montesorian: jo vetėm mė ndihmoni ta bėj vetė, por edhe mė lejoni tė gaboj vetė, sepse kėshtu mėsoj.

Sė treti prindi para problemit tė fėmijės, nuk duhet tė shpejtojė ta zgjidhė atė por vetėm tė dėgjojė rrėfimin e fėmijės, pa u nxituar tė japė kėshilla.

Kur e thua kėshtu kjo duket diēka thjeshtė (dikush ma etiketoi madje ofenduese) prandaj duhet sqaruar mirė kjo ide. Nė njė revistė gjeta njė artikull me njė shembull tė cilin po e sjell me disa ndryshime tė vogla. Duke qenė se nė shqip pėrdoret gjinia mashkullore pėr tė prezantuar tė dyja gjinitė, vendosa ta jap tėrė shembullin nė gjininė femėrore.

Vjen vajza nė shtėpi, hedh tutje ēantėn dhe thotė e mėrzitur: "Nuk ia them fare nė fizikė. Inteligjenca zero".

Ne prindėrit, nėna ose baballarė, jemi pėrnjėherė tė gatshėm ta sigurojmė: "Jo po ēfarė thua, ti je e shkėlqyer, e menēur... Kur ke qenė e vogėl ti.... etj, etj"...

E pra, ta mbėshtesėsh nuk do tė thotė detyrimisht t'i japėsh energji pozitive apo t'i bėsh komplimente, por t'i demonstrosh se si ta kalojė zhgėnjimin apo dėshtimin ajo vetė.

Nėse do tė na vinte njė mik e do tė na thoshte i mėrzitur "Nuk jam i zoti nė punėn qė po bėj" ne nuk do t'i thonim "Po ēfarė thua, je shumė i mirė".

Nė fakt do t'i bėnim disa pyetje si pėr shembull:

-Pse, ē'ka ndodhur?

-Si ndihesh tani?

-Pse e ke kaq problem?

-Vėrtet tė vjen kaq keq?

-Ēfarė mendon punėdhėnėsi yt?

-Po kolegėt ēfarė mendojnė?

-Po sikur tė marrėsh ca trajnime pėr kėtė gjė? etj.

Shembulli u mor pėr konkretizim argumenti, sepse natyrisht qė nuk do ta dendnim me kaq shumė pyetje. Do tė mjaftonin njė apo dy, tė cilat do ta ēonin bisedėn pėrpara. Ai do tė fliste dhe do tė qartėsonte raportet me veten. Ky ėshtė procesi i tė dėgjuarit aktiv. Pikėrisht kėtė duhet tė bėjmė me fėmijėt tanė, por pėr tė cilėn duhet kohė dhe durim.

Sigurisht qė njė prind nuk ėshtė kurrė njė mik dhe nuk duhet tė kėrkojė ta marrė kėtė rrol. Kursin e anglishtes e paguan prindi dhe nga ana tjetėr vajza e ka bėrė kėtė njeri prind. Pavarėsisht gjithēkaje, duke ruajtur rolin e tij, prindi mund tė jetė njė dėgjues shumė i duruar. Tė bėjė pyetje dhe tė arrijė tė dėgjojė mė pas atė qė vlon brenda fėmijės sė tij.

Sigurisht qė kjo nuk duhet bėrė shpesh. Pėr mė tepėr nuk mundet tė bėhet shpesh. Nuk ėshtė njė bisedė qė mund ta bėsh edhe pėr njė kapriēo tė fėmijės (pėr shembull: sot nuk kam qejf tė shkoj nė kursin e matematikės). Por ėshtė njė bisedė qė duhet bėrė para njė problemi real, specifik e tė pėrsėritur.

Shkurt, njė bashkėbisedim i mirė ėshtė ai nė tė cilin, pėrmes pyetjeve e dėgjimit, ndihmohet njė fėmijė tė kuptojė se ēfarė dėshiron ai nė tė vėrtetė, tė eksplorojė motivime tė reja, arsye, argumente dhe t'i shfaqė ato nė progres. Pėrmes tyre pėrballet dhe zgjidhet njė problem. Nėse kėrkojmė tė zgjidhim edhe problemet qė fėmijėt mund t'i zgjidhin vetė, atėherė u transmetojmė atyre mesazhin se nuk janė nė gjendje ta bėjnė kėtė.

Kujtoj kėtu njė frazė tė Saint Exupery "Ndoshta dashuria ėshtė procesi me tė cilin tė drejtoj butėsisht drejt vetes tėnde". Ja pra, ndoshta dashuria ėshtė kjo, t'i kthesh njerėzit (edhe ata qė janė nė fazė rritjeje) drejt thelbit tė tyre, t'i orientosh ata tė bėhen ata qė janė nė tė vėrtetė. Edhe nėpėrmjet pyetjeve e dėgjimit.