Elektromagnetizmi.

Elektromagnetizmi pėrshkruan bashkėveprimet e thėrrmijave tė ngarkuara, me fushat elektrike dhe magnetike.

Elektromagnetizmi ndahet ne elektrostatikė, e cila bėn studimin e bashkėveprimeve midis ngarkesave nė prehje, dhe elektrodinamikė, e cila studion bashkėveprimet midiss ngarkesave nė lėvizje dhe rrezatimit. Teoria klasike e elektromagnetizmit ėshtė e bazuar nė ligjin e forcės sė Lorencit dhe tek ekuacionet e Maksuellit.

Elektrostatika ėshtė studimi i fenomeneve qė lidhen me trupa tė ngarkuar nė prehje. Siē pėrshkruhet nga ligji i Kulombit, trupa tė tillė aplikojnė forca mbi njėri tjetrin. Sjellja e tyre mund tė analizohet nėpėrmjet koncepteve tė fushės elektrike qė rrethon ēdo trup tė ngarkuar, e tillė qė ēdo trup i ngarkuar i vendosur nė kėtė fushė ėshtė subjekt i nje force nė madhėsi tė drejtėpėrdrejtė me madhėsinė e ngarkesės dhe madhėsinė e vlerės sė fushės magnetike nė atė pozicion. Nė qoftė se forca ėshtė tėrheqėse apo shtytėse kjo varet nga polariteti i ngarkesės. Elektrostatika ka aplikime tė shumta, qė variojnė qė nga analiza e fenomeneve si vetėtimat deri tek ndėrtimi i motorave, siē ėshtė pėr shembull motori elektrostatik.

Elektrodinamika ėshtė studimi i fenomeneve qė lidhen me trupa tė ngarkuara nė lėvizje dhe fusha elektrike dhemagnetike qė ndryshojnė nė kohė. Meqėnėse njė ngarkesė nė lėvizje prodhon njė fushė magnetike, elektrodinamika merret me efekte si magnetizmi, rrezatimi elektromagnetik, dhe induksioni elektromagnetik, tė cilat pėrfshinė aplikime praktike si gjeneratori elektrik si dhe motori elektrik. Kjo pjesė e elektrodinamikės, njihet si elektrodinamika klasike, ajo u shpjegua nė njė mėnyrė sistematike nga Xhejms Klark Maksuell.

Duhet thėnė se janė ekuacionet e Maksuellit ato tė cilat i pershkruajnė fenomenet elektrike me njė pėrgjithėsi tė madhe. Njė zhvillim i mėvonshėm ėshtė elektrodinamika kuantike, e cila pėrfshin ligjet e teorisė kuantike nė mėnyrė qė tė shpjegojė bashkėveprimin e rrezatimit me lėndėn. Diraku, Hajzenbergu, dhe Pauli ishin disa nga pionerėt qė formuluan hapat fillestare qė ēuan tek elektrodinamikėn kuantike.

Elektrodinamika relativiste merr parsysh korigjimet relativiste tė lėvizjes sė trupave tė ngarkuar qė lėvizin me shpejtėsi tė pėrafėrt me atė tė dritės. Ajo zbatohet nė fenomene qė lidhen me pėrshpejtues ngarkesash si dhe me tuba elektronesh nė voltazhe dhekorrente tė larta.

Elektromagnetizmi pėrfshin fenomene tė tjera elektromagnetike tė jetės sė pėrditshme. Pėr shembull, drita ėshtė njė fushė elektromagnetike oshiluese qė rrezatohet nga thėrrmija tė ngarkuara nė lėvizje. Pėrveē gravitetit, shumica e forcave tė pėrditshme janė rrjedhojė tė forcės elektromagnetike.

Principet e elektromagnetizmit gjejnė aplikime nė disiplina tė shumta si tek mikrovalėt, antenat, makinat elektrike, satelitėt e komunikimit, bioelektromagnetika, plazma, kėrkimet nė pėrshpejtuesit bėrthamorė, fibrat optike, nė interferencėn dhe kompatibilitetin elektromagnetik, nė konvertimin e energjisė elektromekanike, deri tek aplikime teknologjike si radari dhe meteorologjia. Pajisjet elektromagnetike pėrfshinė transformatorėt, ēelsat elektrike, radio/TV, telefonin, motori elektrik, linjat e transmisionit, pėrēuesit e valėve, fibrat optike, dhe lazerin.